Okul Dönemi DEHB Bulguları
Ben burada DEHB ile ilgili sıklığı, bilimsel çalışmaların açıklamalarını yapmayacağım. Daha çok pratik ve gözden kaçırılmaması gereken noktaları vurgulamak istiyorum.Günümüzde sık görülüyor olması aslında DEHB ile ilgili bilinirlik ve farkındalığın artışı ile yakından ilgilidir.Özellikle belirteceğim, uydurulmuş bir bozukluk değil,bilimsel olarak kanıtlara dayalı psikiyatrik bir bozukluktur.
DEHB birçok nedenden kaynaklanan ve bu sebeple de hastalık değil bozukluk olarak adlandırılan, genellikle okul öncesi dönemde atlanan daha sıklıkla okul döneminde fark edilme oranı yüksek olan psikiyatrik bir bozukluktur. Diğer psikiyatrik bozukluklar ile görülme sıklığı yüksektir. Özellikle Öğrenme Bozuklukları, Karşı gelme-karşıt olma Bozukluğu, Davranım Bozuklukları, Duygu durum Bozuklukları, Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB),Tik Bozuklukları gibi.
DEHB okul döneminde çocuğun artık akademik gelişim süreci de işin içine girdiği için aslında daha ciddiye alınmaya başlıyor diyebilirim. Söz dinlemeyen, kurallara uyamayan, hareketli, kontrolsüz, uyku ve beslenmede sorunlu çocuk şimdi bir sınıf ortamında birçok uyaran olan bir ortamda bulunmak durumunda kalacak. Evde belki bir şekilde kontrolü sağlanabilen bu çocuk, bir çok çocuk, öğretmen, materyal ve kuralları olan bir sisteme adapte olurken hangi bulgular görülür?
- Okula alışma sürecinde, anneden ayrılmada zorlanma,
- Sınırlı bir ortamda belli bir süre durmakta zorlanma,
- Çok konuşma,
- Sırasını bekleyememe,
- Öğretmenin yönergelerini anlama ve yerine getirmede sıkıntılar,
- Sınıf içinde hareket halinde olma,
- Dağınıklık,
- Zaman kavramını organize edememe (ders başlama ve bitme saatleri gibi),
- Hızlı hareket ettiği için zarar verici davranışların olması,
- İsteklerini erteleyememe ve ısrarcı olma,
- Arkadaşları ile uyum içinde oynamada zorlanma,
- Tehlikeyi algılamakta zorlandığı için tehlikeli eylemler yapma,
- Oyuna dalma gibi sebeplerden altına kaçırma,
- Okul malzemelerini, özel eşyalarını unutma,
- Dersi dinleme ve anlamada zorlanma,
- Evde dersin başına oturma, sorumluluklarını yerinde getirmede çok uzun zaman harcama,
- Sizi dinlemiyormuş gibi davranma,
- Uyku ve beslenmede direnç gösterme
- Kalabalık ortamlarda farklı uyaranlar karşısında kontrol etmenin daha zor olması (kalabalık aile ortamı, arkadaşın doğum günü, alışveriş yerleri gibi) birçok bulgu ile karşımıza çıkmaktadır.
DEHB tanının genel adı olup çocukta sadece Dikkat Eksikliği olabilir. Ve bu çocuklar daha sakin uyumlu olduğu için daha çok okul döneminde akademik başarılarında ki sıkıntılar nedeniyle fark edilmeleri daha olasıdır. Oysa Hiperaktivite ve Dürtüsellik belirgin olan çocuklar daha küçük yaşlarda sosyal uyum ve kurallar konusunda zorlayıcı oldukları için daha erken tespit edilebilmektedir.
DEHB çocuğun sadece akademik başarısını olumsuz etkilemekle kalmaz, soysa ve psikolojisini gelişimini ve davranışlarını da aynı ölçüde olumsuz etkiler. Şöyle düşünelim çocuk sürekli ‘’yapma, yanlış yaptın, sen nasıl bir çocuksun, evet o yapar, çok yaramaz, zaten anlamıyor, sürekli konuşuyor, özel ders alıyor yine beceremiyor, bu çocukla hiçbir yere gitmek istemiyorum‘’ gibi lafları duyuyorsa nasıl etkilenir bu durumdan? Empati yeteneğimizi kullanalım. Olumsuz yönleri vurgulamak olayları düzeltmeyecektir.
Çocuğunuz veya öğrencinizde bunlar veya benzer bulgular gözlemliyorsanız mutlaka gerekli psikiyatrik ve tıbbi değerlendirmeleri yaptırmak önemlidir.
TANILAMA İÇİN:
- Gebelikten itibaren çocuğun gelişim öyküsü,
- Aile öyküsü, genetik yatkınlık durum,
- Öğretmen ve aile gözlemleri,
- Çocuğun bilişsel, sosyal, dil, motor gelişim değerlendirmeleri,
- Çocuğun psikiyatrik muayenesi,
- Akademik düzeyin değerlendirilmesi doğrultusunda duruma göre zeka testleri, tıbbi durum için gerekirse diğer uzmanlık alanlarına yönlendirmeler, günümüzde kullanılan çeşitli dikkat testleri ile tanılama yapılmaktadır. DEHB bilinen tek bir değerlendirme testi yoktur.
Tanı konulduktan sonra mutlaka aile ve öğretmen destekleri işbirliği içinde düzenlenmelidir. Çocuk için davranış değiştirme çalışmaları, çalışma ortamı ve gerekli ise bireysel destek konusu netleştirilmelidir. Bilinmelidir ki; DEHB tek başına ilaç kullanımı ile tedavi edilmemektedir. Bu durum çocuk, aile, okul ve tedavi desteği veren uzman arasında ki iş birliği ile sonuca ulaşacaktır...
İlaç tedavisi ile ilgili edindiğiniz bilgileri, kaygı yaratan durumları, farklı alternatif tedavi yöntemleri konusunda bilgilerinizi bu alanda çalışan uzmanlar ile paylaşmanız çocuğunuzun tedavisi açısından faydalı olacaktır.