Ergenlerde Kendine Zarar Verme
Kendine zarar verme,intihar niyeti olmaksızın kişinin vücuduna vurma,kesme,çarpma gibi şekillerde zarar vermesi olarak tanımlanabilir. Bu tip eylemleri yapan gençlerin duvarı yumruklama, başını vurma,kol,bacak gibi görünmeyen bölgelere jilet, falçata , makas vs gibi kesici cisimlerle çizikler atma veya daha derin kesikler oluşturma gibi davranışları fiziksel olarak ciddi yaralanmalarına neden olabilmektedir.Genellikle dikkat çekmeye,ikincil kazançlar elde etmeye yönelik yapıldığı gibi bir algı olsa da aslında altında daha da ciddi nedenler yattığı unutulmamalıdır.
Kendine zarar verme davranışının genel olarak 12-13 yaş civarlarında başladığı ve genç yetişkinlik dönemine kadar sürdüğü çeşitli çalışmalarda belirtilmektedir. Bir insan neden kendisine fiziksel olarak zarar verir konusuna geldiğimizde , bunun birçok nedeni olabileceği bilinmelidir.Tek seferlik arkadaş ortamından etkilenme ve kabul görmeye yönelik atılan tereddütlü yüzeyel çizgiler yanında,sıklıkla belli periyotlarda yapılan ritmik fiziksel zarar vermelere kadar giden tablolar mevcuttur.Genellikle,eylem sonrası çocuk bu durumu saklama eğilimindedir.
Nedenleri üzerinde durulurken dikkat çekmek, kazanç sağlamak, kabul görmek için yapılıyor diyerek durumu basite indirgemek doğru bir yöntem değildir.Altta yatan nedenler konusunda kapsamlı değerlendirme önemlidir.Özellikle psikiyatri alanında çalışan uzmanların hızlıca duruma kişilik bozukluğu şeklinde yaklaşım doğru değildir.Ya da aileler,öğretmenler,çevrede ki diğer yetişkinlerin durumu basite indirgemesi gençte kendilik algısını daha da zedeleyebilir.Anlaşılmadığını,zaten işe yaramadığını düşünen genç bu davranışlarının yanında farklı sorunlarda yaşayabilir.
Kendine zarar verme davranışının nedenleri olarak;
- Kendilik algısı,beden imajında sorun olması,
- Acı ve kan görmekten zevk alma,
- Kendilerini ifade edemedikleri ya da anlaşılmadıklarını düşündüklerinde öfke ve kızgınlığı giderme,
- Aile içinde boşanma ve kayıplar,
- Kaotik aile yapısı,
- Evde özellikle baskın otorite oluşturan anne veya baba figürü olması,
- Engellenme eşiğinin düşük olması,
- Bulunduğu arkadaş gurubunda kabul görme, prestij edinme davranışı olarak algılanması ,
- Cinsel,fiziksel istismara maruz kalma gibi birçok neden sayılabilir.
Bu gençlerin birçoğunun akademik hayatı başarılı, çeşitli yaratıcı becerilerinin iyi olduğu,evden okuldan kaçma gibi davranışlarının olmadığı,sessiz ve içe dönük gençler olduğu çeşitli araştırmalarda belirtilmektedir.Fakat altta yatan nedenler arasında psikiyatrik durumların olduğu da tespit edilmiştir.
- Ailede alkol,madde kullanımı,
- Ailede psikiyatrik hastalık öyküsü,
- Gençte madde kullanımı, yeme bozuklukları,
- Gencin var ise kardeşlerinde psikiyatrik sorunlar,
- İntihar girişim öyküsü,
- Depresyon bulguları,
- Bipolar bozukluk,
- Borderline kişilik özellikleri gibi nedenler sayılabilir.
Bu nedenle kendine zarar verme davranışı hızlıca değerlendirilmemelidir. Gençle yapılan görüşmeler yanında aileden ev içi yaşantı, tıbbi geçmiş, ailede psikiyatrik bozukluklar gibi konularda detaylı bilgi alınması önemlidir. Hatta görüşmelerde okul çevresinden veya sosyal çevreden sağlıklı bilgi alınacak kişilerinde devreye sokulması faydalı olabilir.
Gençle öncelikle güvenli, anlayışlı bir ilişki kurmak önemlidir. Özellikle kabul görmediğini, anlaşılmadığını düşünen gence durumunun, yaptığı eylemin ciddiyeti karşısında onu önemsediğimizi hissettirmek ilk adım olabilir. Yargılamak veya eylemi basitleştirmek zaten yetersizlik içinde bocalayan gencin tedaviden kaçmasına neden olabilir. Bunun yanında aile içinde , sosyal çevresinde ve okul çevresinde destek verebilecek kişileri tespit etmek ve onlardan yardım almak da işe yarayacak uygulamalardandır.
Gencin, günlük işlevselliğinde bozukluklar var ise bunlar iyi sorgulanmalıdır. Depresyon, anksiyete bulguları, dikkat eksikliği hiperaktivite ve dürtüsellik,yeme bozuklukları, bipolar özellikler,borderline kişilik özellikleri gibi psikiyatrik alt yapının iyi gözden geçirilmesi önemlidir. Tespit edilen bulgular doğrultusunda gerekirse ilaç tedavisi düzenlenebilir.
Kısacası kendine zarar verme davranışı iyi sorgulanmalı ve hafife alınmadan doğru değerlendirilmesi gereken bir durumdur.Çocuğunuzun özellikle vücudunu kapattığını fark ediyorsanız,çok sık odasına kapanıyorsa,uyku ve beslenme gibi konularda değişiklikler izliyorsanız mutlaka vücudunun görünmeyen yerlerini kontrol ediniz. Bu tip kesiler,morluklar,çizikler vs gördüğünüzde saldırgan,kırıcı,suçlayıcı bir tutum işleri daha da bozacaktır.Durumu sorgulayabilirsiniz fakat bir uzman desteği ile durumun değerlendirilmesi konusunda çocuğunuz ile birlikte destek almanız en doğru yol olacaktır.