Zeka Geriliği Nedir?
Zeka geriliği;çocuğun kronolojik yaşına uygun, bilişsel düzeyde olmaması demektir.Yani çocuk yaşıyla uyumlu bilgi edinme,kendini ifade etme,beceri geliştirme,soyutsal gelişim,yargılama ve sonuca ulaşma gibi alanlarda belirgin sıkıntılıdır.
Zeka düzeyi çeşitli zeka testleri kullanılarak elde edilmektedir.Çocuğun yaşına,duyusal gelişimine uygun değerlendirme testleri ile değerlendirilir. IQ ( intelligence quotient) dediğimiz sayısal değer zeka bölümünü göstemektedir.70 altında çıkan değerler zeka geriliği olarak kabul edilmektedir.
ZEKA GERİLİĞİNİN NEDENLERİ:
1-Gebelik dönemi: Down sendromu, fenilketonüri, genetik nedenler,doğum öncesi kötü ve yetersiz beslenme,annenin alkol,sigara kullanımı, bulaşıcı hastalıklar ve toksik maddelere maruz kalma.,
2- Doğum esnasında: Erken doğum, zor doğumlar,enfeksiyonlar özellikle menenjit, doğum sırasında kafa yaralanmaları, geç doğum.
3-Doğum sonrası: Ciddi enfeksiyonlar,yüksekten düşme,zehirlenmeler ve yetersiz beslenme kötü bakım,Epilepsi gibi nörolojik gibi nedenler sayılabilir.
ZEKA GERİLİKLERİNİN SINIFLANDIRILMASI:
HAFİF ZEKA GERİLİĞİ:50-69 IQ seviyesinde olan zeka geriliğidir.Bu zeka geriliği eğitilebilir ve öğretilebilir zeka geriliğidir. Genelde akademik eğitim süreçlerinde tespit edilir.Onun öncesinde silik gelişimsel bulgular vardır.rutin takip ve kontrolde olan gelişim değerlendirme testleri yapılan çocuklarda daha erken tanı konulabilir. Zeka geriliklerinin yaklaşık %80'nini bu grup oluşturmaktadır.Bu bireylerde:
Fiziksel gelişim olarak başka bir tıbbi sorun yok ise
- Hareketleri normale yakındır,
- Günlük işlerini kendileri yapabilirler(yeme-içme,temizlik,giyinme gibi),
- Sosyal yaşamda ilişki kurma ve kendini ifade etmede zorlanabilirler,
- Akademik olarak gelişimi geç olur(okuma yazma,basit matematik becerileri gelişebilir),
- Soyut gelişimi geridir,daha çok somut olarak öğrenmektedirler,
- Yargılama,olayları analiz etme gibi beceriler geridir,
- Kendilerini koruma becerileri saldırganlık şeklinde olabilir,yada bunu beceremeyebilirler,
- Dikkat,odaklanma iyi değildir,
- Zaman,yön,mekan kavramsal gelişimleri,oryantasyonları iyi değildir,
- Öğrendikleri şeyi geliştirme,süsleme becerileri iyi değildir,
- Akran ilişkilerinde sınırlı kalabilirler,
- Kendilerine verilen işleri tamamlamakta zorlanırlar,mümkün olduğunca işler bölünmüş şekilde verilmelidir,
- Sosyal olarak gelişimleri geridir,nezaket,görgü ya da toplumsal kuralları öğrenme ve uygulamada zorlanabilirler,
- Zorlanmalarda kolay pes edebilirler bu neden bir yetişkin motivasyonuna ihtiyaç duyabilirler,
- Kendilik algılarında zaman zaman durumlarından dolayı duygu durum bozuklukları yaşayabilirler.
ORTA ZEKA GERİLİĞİ:
35-49 IQ düzeyine orta zeka geriliği denilmektedir.Bu grup da daha çok öğretilebilir düzeydedir.Genelde okula başlamadan gelişim sürecinde yürüme,konuşma,diğer motor beceri gelişimlerinde sorunlar izlenmektedir. Bu grup akademik gelişim konusunda belirgin geridir.Günlük yaşam becerileri açısından öğretilebilir düzey olarak kabul edilmektedir.Zeka geriliklerinin yaklaşık %10-15 i bu gruptadır.
- Yürüme becerisi geç gelişir,
- Dil gelişiminde basit cümleler kurar,
- Hareket ve sosyal beceri gelişimi iyi değildir,
- Günlük bakım becerilerinde bir yetişkin desteklemelidir,
- Tanıdıkları çevrelerde kendi başlarına hareket edebilirler fakat yabancı çevrelerde korunma,kendini ifade etme gibi beceriler iyi olmadığı için suistimale açıklardır,
- Akademik gelişimleri,erken tanı ve erken özel eğitimle kendine yetecek sözel ve sayısal beceri gelişimini destekleyebilir,
- Bir iş edinme ve yaşamı kendi başına sürdürme becerileri çok mümkün değildir.
25-34 IQ Ağır Zeka Geriliği ve 25 altı Çok Ağır Zeka Geriliği olarak adlandırılır.Bu gruptaki çocuklarda belirtiler doğumdan sonra tetkikte ise erken fark edilir.Tüm gelişim alanları geridir.Her anlamda yaşaması için bir yetişkine bağımlıdır.
ZEKA GERİLİKLERİNDE TEDAVİ:
Zeka gerilikleri tamamen ortadan kaldırılan bir hastalık durumu değildir.Zekâ geriliğinin tanımlanmasının ardından, test ve ölçekler yardımıyla çocuğun zihinsel işlevlerinin düzeyi belirlenmelidir. Ve böylece eğitilebilir yada öğretilebilir düzeyi tespit edilmelidir. Psikolojik ve gelişimsel açıdan güçlü ve zayıf yönleri değerlendirilmeli, fiziksel yönden geriliklerinin nedenleri araştırılmalıdır.Tıbbi bir sorun var ise ona yönelik gerekeli tedavi ve destek alınmalıdır. Aile ve çevresel şartlar araştırılmalıdır.Çünkü zeka geriliklerinde tedavi özel eğitimdir.Ve özel eğitim sürecinde aile ve sosyal çevre desteği ve bunların düzenlenmesi çok önemlidir.Dönemsel olarak çocuğun yaş dönemleri,farkındalılıkları nedeniyle psikiyatrik sorunlar yaşayabilir.Gerekli durumlarda özellikle ergenlikte saldırgan öfkeli,uyumsuz davranış sorunları için ilaç tedavileri kullanılabilir.