Çocuklarda Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğu (GKB)

Bazen şunu duyarız ‘’benim çocuğum çok sakar’’,evet bu durum genelde başımıza dert olan bir şeydir ama sakarlık da mutlaka tıbbi olarak değerlendirilmelidir. Çünkü bu durum motor koordinasyon da gelişimsel bir sorun olabilir ve erken tanılanır ve uygun destekler alınırsa bu sorunun hayat üzerine olumsuz etkileri de daha az olacaktır.

Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğu (GKB) herhangi tıbbi bir hastalığa bağlı olmaksızın oluşan motor koordinasyon sorunudur. Ve neden olduğu tam olarak bilinmeyen bir durumdur. Erkek çocuklarda kız çocuklarına oranla 2-3 kat daha fazla görülmektedir. Özellikle erken doğum, düşük doğum ağırlığı, erkek çocuk olma görülme sıklığını arttırdığı gibi bozukluğun gidişatında da olumsuz etkisi olan durumlardır.

Özellikle 32 haftadan erken doğanlarda görülme oranı %50 lere ulaşmaktadır. Anne babalar çocuklarında GKB’nu özellikle 3-5 yaş civarında çocuğun fiziksel hareketlilik süreçleri belirginleştiğinde genelde fark ederler. Aslında çocuğun başını dik tutma, destekli desteksiz oturma, nesnelere uzanma vs gibi daha önce gelişen motor süreçlerinde bulgular kendini göstermektedir. Fakat 3-5 yaş aralığında artık çocuk daha sosyal ve etkileşim içinde olduğunda daha kolay fark edilmektedir.

Çocuğun koşması, zıplaması, topa vurması, merdiven çıkması vs gibi durumlarda sorun yaşaması ailenin fark etmesini en azından bir sorun mu var? sorusunu sormasına neden olur. Çocuk doğduktan sonra motor, zihinsel, psikolojik ve sosyal gelişimi başlar. Bunlar aile ve sosyal çevreden ciddi anlamda etkilenir.

Bireyin motor gelişim süreci 4 aşamada incelenmektedir. 1- 0-1 yaş aralığı Refleksif Hareket Dönemi, çocuk değişen ısı, ses, basınç etkileriyle tepkiler verir ve çevreyi tanıma girişimleri olarak değerlendirilir. 2- 1-2 yaş aralığı İlkel Hareket Dönemi, çocuğun çevresel faktörlerden etkilendiği ve her çocuğa göre değişiklik gösteren bir motor gelişim dönemidir. 3- 2-7 yaş aralığı Temel Hareket Dönemi, çocuğun artık fiziksel olarak kendini kontrol etmeye başladığı dönemdir. İlk başlarda hareket koordinasyonları iyi değildir ve vücut hareketleri abartılıdır. Zamanla bunların koordinasyonları gelişmektedir. 4- 7-14 ve üst yaş Özelleşmiş Hareket Dönemi, temel hareketlerden artık daha komplike hareket dönemine geçilmiştir (dans etmek, spor yapmak, ritmik hareketlerde versiyonlar yaratmak gibi) Bu motor gelişim süreçleri GKB olan çocuklarda başından beri sinyal verir fakat yukarda belirtildiği gibi daha çok 3 yaş sonrasında fark edilme oranı artar.

GKB olan çocukların sosyal uyumları, oyunlara katılımları, problem çözme ve organize olma becerileri, akademik becerileri bozuk olabilir. Bu durum çocukta kendine güvenmeme, sosyal ortamlardan kaçınma, hareketsizlik, isteksizlik gibi sorunlara yol açabilir.

GKB’nun Tanı Ölçütleri;

1. Motor koordinasyon gerektiren günlük aktivitelerde yeterlilik, kişinin kronolojik yaşı ve ölçülen zeka düzeyi ile değerlendirildiğinde beklenenin önemli derece altında bulunmasıdır. Bu durum motor gelişimde (yürüme, emekleme, oturma) gecikmeler olması, eşyaları kavramada sorunlar, spor becerilerinde gerilik, el yazısında bozukluklar olmasıyla kendini gösterir.
2. Bu GKB’u okul başarısı ve günlük yaşam becerilerini önemli ölçüde bozar.
3. Zeka geriliği varsa bile motor gelişim geriliği bu duruma eşlik edenden daha fazladır.
4. Zamanlama, sıraya koyma, yargılama ve yorumlama gibi beyin anatomisinde açık olarak gösterilemeyen spesifik olmayan bozulmayı yansıtmaktadır. Motor beceri sorunlarında bilişsel, duyusal, derin algı, görsel beceriler gibi alanları da etkileyebilir.

GKB’unda klinik olarak;

• Takvim yaşı ve zeka düzeyine göre belirgin motor koordinasyon geriliği,
• Genel yaşam becerileri ve akademik becerilerde sorunlar,
• İnce ve kaba motor becerilerinin bilişsel becerinin altında olması,
• Bu motor bozukluğu açıklayacak herhangi bir nörolojik sorunun tanımlanamaması,
• Erken motor beceri gelişimlerinde ve ilerleyen karmaşık motor becerilerde gerilik,
• Parmak ucunda veya wide base yürüme şekli,
• Anormal vücut duruşu,
• Görsel-motor bütünlükte sıralama, organize etme,hareketleri ve jestleri taklit etmede sorunlar şeklinde karşımıza çıkmaktadır.

GKB sıklıkla Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu, Öğrenme Bozukluğu, Özgüven eksikliği ve Anksiyete bulguları ile birlikte olabilir. GKB’unda erken durumun anlaşılması çocuğun kendine güven, sosyal uyum ve öğrenme becerileri açısından çok önemlidir. Çünkü bu çocuklar beceriksiz, sakar diye dışlanan oyunlara alınmayan çocuklardır. Erken fark edilmeleri ile motor beceri gelişimindeki gerilik düzeylerine göre fizik tedavi uygulamaları, çeşitli spor aktiviteleri işe yarayabilmektedir. Eşlik eden farklı bir tanı da var ise ona yönelik tedaviler ile birlikte çocuğun beceri alanlarının iyi tespit edilmesi ve doğru desteklerin verilmesi yetişkin hayatında bireyin farklı psikiyatrik, toplumsal sorunlar yaşamasını engelleyecektir.